Sterilizatör Nedir ve Neden Önemlidir?

Sterilizatör, mikroorganizmaları yok ederek bir yüzeyi veya bir nesneyi steril hale getiren bir cihazdır.  Sterilizatörler, sağlık, gıda, kozmetik, endüstri ve ev gibi pek çok alanda kullanılır.  Sterilizatörlerin kullanılmasının amacı, enfeksiyon, zehirlenme, bozulma ve kirlenme gibi riskleri önlemektir.  Sterilizatörlerin farklı çalışma prensipleri ve tipleri vardır. Bu makalede sterilizatörlerin çeşitleri, avantajları ve dezavantajları hakkında bilgi verilecektir.

Sterilizatör Çeşitleri Nelerdir?

Sterilizatörlerin çeşitleri, kullandıkları yönteme göre sınıflandırılabilir. Başlıca sterilizatör çeşitleri şunlardır:

• Isı ile sterilizatörler: Bu tip sterilizatörler, yüksek sıcaklık uygulayarak mikroorganizmaların proteinlerini bozar ve öldürür. Isı ile sterilizatörler kuru ısı veya nemli ısı şeklinde olabilir. Kuru ısı ile sterilizatörler etüv adı verilen cihazlardır. Etüvlerde 160-180 °C arasında bir sıcaklıkta 1-2 saat süreyle sterilizasyon yapılır. Nemli ısı ile sterilizatörler ise otoklav adı verilen cihazlardır. Otoklavlar basınçlı buhar kullanarak 121-134 °C arasında bir sıcaklıkta 15-30 dakika süreyle sterilizasyon yapar. Isı ile sterilizatörlerin avantajı etkili ve güvenilir olmalarıdır. Dezavantajları ise yüksek enerji tüketimi, aşırı ısınma riski ve bazı malzemelere zarar verebilmesidir.
• Kimyasal ile sterilizatörler: Bu tip sterilizatörler, mikroorganizmaların hücre zarlarını veya enzimlerini tahrip eden kimyasal maddeler kullanır. Kimyasal ile sterilizatörler sıvı veya gaz şeklinde olabilir. Sıvı ile sterilizatörler alkol, iyot, hidrojen peroksit gibi maddeleri içerir. Bu maddeler yüzeylere veya nesnelere sürülerek veya batırılarak uygulanır. Gaz ile sterilizatörler ise etilen oksit, formaldehit, ozon gibi maddeleri içerir. Bu maddeler kapalı bir ortamda basınç altında uygulanır. Kimyasal ile sterilizatörlerin avantajı düşük sıcaklıkta çalışabilmesi ve geniş bir etki spektrumu olmasıdır. Dezavantajları ise toksik olması, kalıntı bırakması ve uzun süre gerektirmesidir.
• Işın ile sterilizatörler: Bu tip sterilizatörler, mikroorganizmaların DNA’sını hasarlayan elektromanyetik ışınlar kullanır. Işın ile sterilizatörler ultraviyole (UV) ışın veya iyonlaştırıcı ışın şeklinde olabilir. UV ışın ile sterilizatörler, 200-300 nm dalga boyunda UV ışınlarını yayan lambalar kullanır. Bu ışınlar yüzeylere veya nesnelere doğrudan tutularak uygulanır. İyonlaştırıcı ışın ile sterilizatörler ise gama ışını, X ışını veya elektron demeti gibi yüksek enerjili ışınlar kullanır. Bu ışınlar kapalı bir ortamda nesnelerin içinden geçirilerek uygulanır. Işın ile sterilizatörlerin avantajı hızlı ve etkili olmalarıdır. Dezavantajları ise pahalı olması, koruyucu önlemler gerektirmesi ve bazı malzemelere zarar verebilmesidir.

Sterilizatör Nasıl Seçilir ve Kullanılır?

Sterilizatör seçerken ve kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bunlar şunlardır:

• Sterilizatör seçerken sterilize edilecek malzemenin türüne, miktarına ve boyutuna göre uygun bir cihaz tercih etmek gerekir. Örneğin metal aletler için otoklav, plastik malzemeler için etilen oksit, cam malzemeler için UV ışın kullanılabilir.
• Sterilizatör seçerken cihazın performansına, güvenliğine, kalitesine ve garantisine dikkat etmek gerekir. Örneğin cihazın sıcaklık, basınç, zaman gibi parametreleri ayarlayabilmesi, alarm vermesi, otomatik kapanması gibi özellikleri olmalıdır.
• Sterilizatör seçerken cihazın maliyetine, bakımına, enerji tüketimine ve çevre dostu olmasına da dikkat etmek gerekir. Örneğin cihazın ucuz olması, kolay temizlenebilmesi, az enerji harcaması ve atık üretmemesi gibi özellikleri olmalıdır.
• Sterilizatör kullanırken cihazın kullanma kılavuzuna uygun olarak çalıştırmak gerekir. Örneğin cihazın kurulumunu, ayarlarını, temizliğini ve bakımını doğru yapmak gerekir.
• Sterilizatör kullanırken sterilize edilecek malzemeleri uygun şekilde hazırlamak gerekir. Örneğin malzemeleri temizlemek, kurutmak, paketlemek ve etiketlemek gerekir.
• Sterilizatör kullanırken sterilize edilen malzemeleri uygun şekilde saklamak gerekir. Örneğin malzemeleri kuru, temiz ve kapalı bir yerde muhafaza etmek gerekir.

Sterilizatör Hakkında Sık Sorulan Sorular

Sterilizatör hakkında merak edilen bazı sorular ve cevapları şunlardır:

• Sterilizasyon ile dezenfeksiyon arasındaki fark nedir?

Sterilizasyon ile dezenfeksiyon arasındaki fark, mikroorganizmaların tamamen yok edilip edilmemesidir. Sterilizasyon bir yüzeyi veya bir nesneyi bütün mikroorganizmalardan arındıran bir işlemdir. Dezenfeksiyon ise bir yüzeyi veya bir nesneyi zararlı mikroorganizmalardan arındıran ancak bazı mikroorganizmaları bırakan bir işlemdir.

• Sterilizasyon nasıl kontrol edilir?

Sterilizasyonun başarıyla gerçekleşip gerçekleşmediğini kontrol etmek için biyolojik göstergeler, kimyasal

ve fiziksel göstergeler kullanılır. Biyolojik göstergeler, sterilizasyon sırasında öldürülmesi zor olan bakteri sporlarını içeren küçük paketlerdir. Bu paketler sterilize edilen malzemelerin arasına yerleştirilir ve sonra inkübatöre konur. Eğer paketlerde bakteri üremesi olmazsa sterilizasyon başarılıdır. Kimyasal göstergeler, sterilizasyon sırasında renk değiştiren bantlar veya etiketlerdir. Bu bantlar veya etiketler sterilize edilen malzemelerin üzerine yapıştırılır veya paketlerine eklenir. Eğer bantlar veya etiketler renk değiştirirse sterilizasyon başarılıdır. Fiziksel göstergeler ise cihazın sıcaklık, basınç, zaman gibi parametrelerini ölçen ve kaydeden göstergelerdir. Bu göstergeler cihazın çalışmasını izlemek ve kayıt tutmak için kullanılır.

• Sterilizatör ne kadar sürede sterilize eder?

Sterilizatörün sterilize etme süresi, kullandığı yönteme, cihazın kapasitesine ve sterilize edilen malzemenin miktarına ve boyutuna göre değişir. Genel olarak ısı ile sterilizatörler 15-120 dakika arasında, kimyasal ile sterilizatörler 30-180 dakika arasında, ışın ile sterilizatörler 5-30 dakika arasında sterilize eder.

• Sterilizatör nasıl temizlenir ve bakımı nasıl yapılır?

Sterilizatörün temizliği ve bakımı, cihazın kullanma kılavuzuna uygun olarak yapılmalıdır. Genel olarak sterilizatörün temizliği için cihazın içini ve dışını yumuşak bir bez ve uygun bir deterjan ile silmek yeterlidir. Sterilizatörün bakımı için ise cihazın filtrelerini, contalarını, sensörlerini ve diğer parçalarını düzenli olarak kontrol etmek ve değiştirmek gerekir. Ayrıca cihazın kalibrasyonunu da periyodik olarak yaptırmak gerekir.

Sterilizatör Hakkında Son Söz

Sterilizatör, mikroorganizmaları yok ederek bir yüzeyi veya bir nesneyi steril hale getiren bir cihazdır. Sterilizatörler sağlık, gıda, kozmetik, endüstri ve ev gibi pek çok alanda kullanılır. Sterilizatörlerin farklı çalışma prensipleri ve tipleri vardır. Sterilizatör seçerken ve kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Sterilizatörün temizliği ve bakımı da önemlidir. Sterilizatör kullanarak enfeksiyon, zehirlenme, bozulma ve kirlenme gibi riskleri önleyebilirsiniz.